‘Madonna della Rosa’ Rönesans’ın en kıymetli sanatkarlarından biri olan Rafael’in en ünlü tablolarından sayılıyor. Bir yapay zeka sistemi, tablo hakkında yüzyıllardır süren tartışmalara nokta koyar nitelikteki tespitiyle gündeme oturdu.
Madonna della Rosa, Rafael’in mesleğinin son periyotlarında ortaya çıkmış bir Rönesans tablosu. Tabloda Meryem, İsa, Yusuf ve Yahya birlikte tasvir edilerek aile birliği ve kutsal bağlılık temaları yansıtılıyor. Canlı renkleri, figürlerin yumuşak tasvirleri, ışık üzere ayrıntılarıyla öne çıkan eser, sanatkarın olgunluk periyodu başyapıtı olarak da anılıyor: 1518-1520 ortasında yapıldığı düşünülüyor.
Ünlü tablonun sol üst köşesinde yer alan Aziz Yusuf’un yüzü, yüzyıllardır tartışma konusu oldu. Tablonun Rafael’e ilişkin olup olmadığı 1800’lerin ortalarından beri sorgulanırken, yapay zekanın tahlili değerli bir tespitte bulundu: Yusuf’un yüzü büyük ihtimalle diğer bir sanatçı tarafından çizilmiş…
Bradford Üniversitesi’nden matematikçi ve bilgisayar bilimci Hassan Ugail, “Derin özellik tahlili kullanarak, bilgisayarı fırça darbelerinden, renk paletine, gölgelendirmeye ve yapıtın her tarafına kadar Rafael’in usulünü çok detaylı bir formda tanıması için eğitmek emeliyle, özgün Rafael tablolarını kullandık. Bilgisayar, insan gözünden çok daha derin, mikroskobik seviyede görebiliyor” diyor.
Araştırmacılar, tablodaki ögeleri Rafael’in doğrulanmış yapıtlarında bulunan ögelerle karşılaştırmak için özel bir algoritma tasarladı. Microsoft’un ResNet50 çerçevesine dayanan ve Support Vector Machine tekniğiyle geliştirilen bu yapay zeka tahlili, mikroskobik seviyedeki nüansları ayırt edebiliyordu. Teknoloji daha evvel Rafael’in yapıtlarını tanımlamada yüzde 98 doğruluk göstermişti.
Bu çalışma için takım, tablodaki kişisel yüzleri tahlil etme üzere yenilikçi bir adım attı. Meryem, İsa ve Yahya’da Rafael’in tarzının açık işaretleri görülürken, Yusuf’un yüzünde tutarsızlıklar öne çıktı.
“Della Rosa’yı bir bütün olarak test ettiğimizde sonuçlar kesin değildi” diyen Ugail, “Bu yüzden, daha sonra başka modülleri test ettik ve fotoğrafın geri kalanının Rafael’a ilişkin olduğu doğrulanırken, Yusuf’un yüzü ‘büyük ihtimalle Rafael’a ilişkin değil’ sonucu ortaya çıktı” diye ekliyor.
Gizemli ressam hakkında çeşitli teoriler var: İspatlar Rafael’in en yetenekli öğrencilerinden biri olan Giulio Romano’nun tabloya katkıda bulunmuş olabileceğini gösteriyor. Sanat eleştirmenleri uzun vakittir Aziz Yusuf’un yüzünün öteki figürlere kıyasla daha az rafine göründüğünü belirtiyor. Yapay zekâ tahlili bu teoriyi güçlendirirken, Yusuf’u resmeden sanatkarın kimliğini kesin olarak doğrulayamıyor.