Hans Andersen, 2 Nisan 1805’te Odense kentinde doğdu. Babası ayakkabı tamircisi Hans Andersen, annesi ise çamaşırcı Anne Marie Andersdatter’dir. Danimarka ve Norveç edebiyatının kurucusu kabul edilen Lodvig Holberg’in güldürülerini okuyarak çocuk yaşında tiyatro ile tanıştı. Babasının yardımı ile oyuncak bebeklerden bir kukla tiyatrosu kurdu. Kopenhag Kraliyet Tiyatrosu’nun gezici oyunlarını Odense’deki tiyatroda izleme imkanı buldu.
11 yaşındayken babasının mevti üzerine okula orta verdi ve annesiyle birlikte temizlikçilik, çamaşırcılık yaptı. Annesi 1818’de birinci eşi üzere ayakkabıcı olan biriyle ikinci evliliğini yaptı. Yoksul çocukların okuduğu bir okula gönderilen Hans Andersen, okulla birlikte dokumacı ve terzi çıraklığı, tütün fabrikasında personellik yaptı.
Central Park (New York)’taki Hans Andersen heykeli
1819’da tiyatro oyuncusu olmak ümidiyle Kopenhag’a gitti. Oyunculuğu ve dansçılığı denedi; başarılı olamayınca oyun yazarlığına yöneldi. Sesi kalınlaşana kadar koroda müzik söyledi; 1822’de korodan çıkarıldı. Tiyatro müdürü Joans Collins’in himayesinde Slagelse ve Elsinore’de bir okula gönderildi; okul müdürünün meskeninde yaşadı. Okul müdürü ile yaşadığı meseleler üzerine 1827’de Kopenhag’a geri döndü ve sonraki yıl Kopenhag Üniversitesi’ne girdi. 1829’da birinci kıymetli yapıtı sayılan “Holmen Kanalından Amager Adasının Doğu Ucuna Bir Yürüyüş”ü yayımladı. Çabucak akabinde “St. Nicholas Kilisesi Kulesi’nde Aşk” isimli vodvili ve birtakım şiirlerini yayımladı. Yayımlanan bu yapıtların akabinde küçük bir seyahat ödeneği alarak birinci kez ülke dışına çıktı. Bu birinci tecrübeden sonra ülkesi ve Avrupa ülkeleri ortasında sıklıkla seyahat etti; seyahatlerinden gezi kitapları için birçok gereç çıkardı. 1832 yılına kadar şiir, oyun, seyahat yazısı çeşitlerinde birinci yapıtlarını verdi, 1832’de birinci librettolarını yazdı.
Kopenhag’da 1880 yılında dikilmiş, August Saabye’nin yapıtı Andersen heykeli
Yaşadığı periyodun masal anlatma geleneğine uygun olarak, çocuklara hatırladığı ya da bulduğu masalları anlatan Andersen, uygun bir masal anlatıcısı idi. Kendine has masal anlatma yolunu ve birçok kaynağı kullanarak yarattığı masalları sonradan yazıya geçirerek masal yazarlığına başladı. Yazıya geçirdiği birinci masalın el yazması 2012 yılında bir arşivde bulunmuştur. Bu masal, 1820’de öğrenciyken yazdığı “Tællelyset” (Don Yağından Mum); “İç hoşluğu fark edilene ve tutuşturulana kadar ihmal edilen ve kirlenen saygıdeğer bir mumun hikâyesi” idi ve “Bayan Bunkeflod”a atfetmişti. Bayan Bunkeflod’ın, Andersen’in çocukken ziyaret ettiği ve ödünç kitap aldığı dul bir bayan olduğu sanılıyor.
1833-1834’te Almanya, Fransa, İtalya’ya yaptığı büyük seyahat sırasında Paris’te Heinrich Heine ve Victor Hugo, Roma’da Bertel Thorvaldsen ile tanıştı. Bu seyahatten sonra İmprivisatoren (Doğaçlamacı, 1835) isimli birinci romanını ve Eventyr, fortalte for Born (Çocuklar için Peri Masalları, 1835) isimli peri masallarını yayımladı. 1830’ların ortalarından itibaren romanları Almanya’da büyük bir tiraja ulaştı; 1839’dan itibaren ise peri masalları şöhrete kavuştu. Köleliğin kötülüklerini anlattığı Mulatten (Melez, 1840) isimli oyunu Kraliyet Tiyatrosu’nda muvaffakiyet kazandı.
Kopenhan’da Henry Luckow-Nielsen’in yapıtı Andersen heykeli, 1965
YALNIZCA ÇOCUKLAR İÇİN DEĞİL…
1840-1841 yıllarında yaptığı Türkiye’yi de içeren seyahatinin akabinde birinci seyahat kitabı olan En Digters Bazar (Bir Şairin Çarşısı, 1842)’ı yayımladı. Masallarının yetişkinlerin de ilgisini çektiğini fark ettiği için 1843’te yeni peri masallarını Eventyr ismiyle “fortalte for Born” (çocuklar için) tabirini kaldırarak yayımladı.
Romanları 1845’te İngilizce’ye çevrilmeye başladı; peri masalları ve romanları hem İngiltere’de hem ABD’de muvaffakiyet elde etti. Peri masalları 1848’de Fransızca’ya çevrilmeye başladı. Ünü ilerleyen yıllarda tüm dünyaya yayıldı.
Odense kentinde heykeltraş Louis Hasselriis’in yapıtı olan heykeli.jpg
Andersen, otobiyografisini 1855’te Mit Livs Eventyr (Hayatımın Öyküsü) ismiyle yayımladı. 1857’de İngiltere’ye seyahat etti ve ünlü muharrir Charles Dickens’ın konutunda kaldı. Seyahatlerine İspanya (1862) ve Portekiz (1866) ile devam etti. 1867’de Odense Onursal Hemşehrisi unvanı verildi. Dryaden (1868) isimli kıssasını, Lykee-Peer isimli altıncı ve son romanını yazdıktan sonra 1871’de bir Norveç seyahatine gitti. Akabinde Almanya, Avusturya, İtalya’ya ve son olarak İsviçre’ye seyahat etti. Son peri masallarını 1872’de yazdı.
Kopenhag’da hayatının son periyotlarında bakımını üstlenen ailenin meskeninde 4 Ağustos 1875 günü karaciğer kanserinden öldü. Mezarı Kopenhag’da Assistens Mezarlığı’ndadır.