CHP’li Ali Haydar Fırat ile HÜDA PAR Genel Başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu arasındaki bu karşılıklı açıklamalar, anayasanın temel yapısının korunması konusunda iki farklı yaklaşımı ortaya koyuyor. Bu çeşit tartışmalar, anayasal sistemin temellerini müdafaa yahut değiştirme isteği etrafında dönerken, anayasanın niteliği, demokrasinin hudutları ve devletin yapısal teminatları üzere bahisleri da gündeme getiriyor.
Anayasa’nın Birinci Dört Hususu Nedir?
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın birinci dört hususu, devletin temel niteliklerini düzenleyen çok kıymetli kararlardır. Bu hususlar, Türkiye’nin “demokratik, laik, toplumsal bir hukuk devleti” olduğunu tanımlar ve bu yapının değiştirilemez olduğunu karara bağlar. İşte bu yüzden, 4. unsur anayasanın temel ögelerinin değiştirilmesini kesin olarak yasaklar. Bu unsurlar şu biçimdedir:
Madde 1 – Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.
Madde 2 – Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, ulusal dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, demokratik, laik ve toplumsal bir hukuk devletidir.
Madde 3 – Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle ayrılamaz bir bütündür. Lisanı Türkçedir. Bayrağı, biçimi kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Ulusal marşı “İstiklâl Marşı”dır. Başşehri Ankara’dır.
Madde 4 – Anayasa’nın 1’inci unsurundaki devlet biçiminin Cumhuriyet olduğu hakkındaki karar ile 2’nci unsurundaki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3’üncü hususu değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.
Bu hususlar, Türkiye Cumhuriyeti’nin temel yapısının ne olacağını ve bu yapının korunması gerektiğini düzenler. Anayasanın 4. hususu, bilhassa bu yapıların değiştirilmesini yasaklayarak, ülkenin temel prensiplerinin teminatı olarak kabul edilir. Hasebiyle 4. unsur, öbür üç unsurun güvenliğini sağlayan kritik bir müdafaa düzeneği olarak fonksiyon görür.
Ali Haydar Fırat’ın Yorumu
CHP Parti Meclisi üyesi Ali Haydar Fırat, anayasanın 4. hususunun ehemmiyetini vurgularken, bu unsurun aslında başka üç unsurun garantisi olduğunu belirtiyor. Fırat’ın tabirinde, anayasanın yalnızca 4. unsurunun değiştirilmesini talep eden şahıslara yönelik bir tenkit var. Ona nazaran, bu talebi anlamayan şahıslara, 4. unsurun aslında birinci üç maddeyi koruyan anahtar husus olduğunu anlatmanın Cumhur İttifakı’nın sorumluluğu olduğunu belirtiyor. Fırat, anayasanın 4. hususunun kaldırılmasının ya da değiştirilmesinin, devletin temel yapısına taarruz manasına geleceğini ve bu hususun korunmasının bir mecburilik olduğunu savunuyor.
Fırat, bu mevzuda taviz verilmemesi gerektiğini söz ederken, “4. maddeyi kaldırmak, birinci üç maddeyi de tartışmaya açmak manasına gelir” formunda bir görüşü savunuyor. Yani, 4. unsura yönelik bir değişiklik, dolaylı olarak anayasanın temel unsurlarını, Türkiye’nin demokratik ve laik yapısını tehdit edebilir.
Zekeriya Yapıcıoğlu’nun Açıklaması
HÜDA PAR Genel Başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu ise, anayasanın yalnızca 4. unsurunun değiştirilmesi gerektiğini savunuyor ve bu mevzuda eleştirilen tarafı net bir formda lisana getiriyor. Yapıcıoğlu, bu talebin anlaşılmadığı ya da yanlış anlaşıldığı görüşünde. Kendisi, bilhassa “ahmağa anlatır gibi” tabiriyle, taleplerini tekraren açıkladıklarını ve bu talebin yalnızca 4. unsura yönelik olduğunu belirtiyor. Ona nazaran, 4. maddeyi değiştirmek başka hususlara dokunmak manasına gelmiyor. Yapıcıoğlu, anayasanın birinci üç hususunun korunmasını savunurken, 4. unsurun kaldırılması gerektiğini lisana getiriyor.
Yapıcıoğlu’nun talebi, Türkiye’de anayasanın tartışmaya açılması ve 4. hususun devletin temel yapısının koruyucusu olmaktan çıkarılması gerektiği görüşünü yansıtıyor. Bu, anayasanın esnekliği ve değiştirilemez unsurlar üzerine bir tartışmanın fitilini ateşliyor. Yapıcıoğlu, anayasanın bu kısmını, Türkiye’nin geleceği açısından daha esnek hale getirilmesi gerektiğini savunan bir durum alıyor.