Türkiye İstatistik Kurumu, 2023 yılına ait “Küçük ve Orta Büyüklükteki Teşebbüs İstatistikleri”ni açıkladı. Açıklanan bilgilere nazaran, Türkiye’de 250 şahıstan az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı yahut mali bilançosundan rastgele biri 500 milyon lirayı aşmayan teşebbüsler KOBİ olarak tanımlanıyor.
Sanayi ve hizmet dallarında faaliyet gösteren 3 milyon 713 bin teşebbüs KOBİ sınıfına girerken bu kuruluşlar 2023 yılında toplam teşebbüs sayısının yüzde 99,7’sini oluşturdu. Buna karşılık, istihdamın yüzde 70,5’ini, işçi maliyetinin yüzde 47,9’unu, cironun yüzde 47,4’ünü, üretim bedelinin yüzde 41,6’sını ve faktör maliyetiyle katma bedelin yüzde 40,1’ini kelam konusu işletmeler kaydetti.
Ekonomik faaliyetlerin istatistiki sınıflamasına (NACE Rev.2) nazaran, 2023 yılında KOBİ’lerin yüzde 36,1’i toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin tamiri, yüzde 15,2’si ulaştırma ve depolama, yüzde 12,3’ü imalat endüstrisi dallarında faaliyet gösterdi.
Geçen yıl toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin tamiratı faaliyetlerindeki KOBİ istihdamının toplam KOBİ istihdamı içindeki oranı yüzde 26,5 olurken işçi maliyeti için bu oran yüzde 22,9, ciroda yüzde 53,2, faktör maliyetiyle katma bedelde yüzde 24,8 ve üretim kıymetinde yüzde 15,6 olarak gerçekleşti.
ORTA ÖLÇEKLİ TEŞEBBÜSLERDE ÇALIŞAN BAŞINA KATMA BEDEL 615 BİN LİRA OLDU
KOBİ teşebbüsleri için 2009 yılında çalışan başına ortalama katma kıymet 15 bin lira iken 2023 yılında bu kıymet 296 bin lirayı buldu. KOBİ kümeleri içinde 2009 ve 2023 yılları için en yüksek çalışan başına katma kıymet sırasıyla 29 bin lira ve 615 bin lira ile orta ölçekli teşebbüslerde gerçekleşirken tıpkı yıllar için bu pahalar küçük ölçekli teşebbüsler için sırasıyla 19 bin lira ve 341 bin lira, mikro ölçekli teşebbüsler için ise 8 bin lira ve 111 bin lira olarak hesaplandı.
2009 yılında KOBİ teşebbüsleri için çalışan başına ortalama işçi maliyeti 8 bin lira iken 2023 yılında 149 bin lira oldu. KOBİ kümeleri içinde 2009 ve 2023 yılları için en yüksek çalışan başına işçi maliyeti sırasıyla 15 bin lira ve 255 bin lira ile orta ölçekli teşebbüslerde gerçekleşirken birebir yıllar için bu bedeller küçük ölçekli teşebbüsler için sırasıyla 11 bin lira ve 185 bin lira, mikro ölçekli teşebbüsler için ise 4 bin lira ve 75 bin lira olarak kayıtlara geçti.
İmalat endüstrisindeki 3 bin 475 KOBİ yüksek teknoloji sınıfında üretim yaptı. İmalat endüstrisindeki KOBİ’ler teknoloji seviyelerine nazaran sınıflandırıldığında, yüzde 55,6’sı düşük teknoloji sınıfında üretim yaparken büyük ölçekli teşebbüslerde bu oran yüzde 43,6 oldu.
KOBİ büyüklük kümelerine nazaran incelendiğinde, mikro ölçekli teşebbüslerin yüzde 56,7’si düşük teknoloji sınıfında üretim yaparken yüzde 31,9’u orta-düşük teknoloji, yüzde 10,7’si orta-yüksek teknoloji ve yüzde 0,7’si yüksek teknoloji sınıfında üretimde bulundu. Buna karşılık küçük ölçekli teşebbüslerde bu oranlar sırasıyla yüzde 50,3, yüzde 30,9, yüzde 17,7 ve yüzde 1,1 iken orta ölçekli teşebbüslerde yüzde 49,6, yüzde 29,8, yüzde 19,1 ve yüzde 1,5 olarak kaydedildi.
2022 yılında doğan KOBİ teşebbüs sayısının, o yılki faal KOBİ teşebbüs sayısına oranı (girişim doğum oranı) yüzde 16,2 ve 2022 yılında doğan KOBİ teşebbüslerindeki istihdamın, kelam konusu yıldaki faal KOBİ’lerin toplam istihdamı içindeki hissesi yüzde 7,5 iken 2023 yılında bu oranlar teşebbüs doğum oranında yüzde 15,3’e, istihdam hissesinde ise yüzde 6,9’a geriledi.
KOBİ’lerin 2023 yılında en yüksek doğum oranı yüzde 16,3 ile mikro ölçekli teşebbüslerde olurken bunu sırasıyla yüzde 5,4 ile küçük ölçekli, yüzde 3,8 ile orta ölçekli teşebbüsler takip etti. Doğan teşebbüslerin istihdam içindeki oranlarında en yüksek hisse yüzde 11,7 ile mikro ölçekli teşebbüslerin oldu. Bunu yüzde 3 ile küçük ölçekli ve yüzde 2 ile orta ölçekli teşebbüsler izledi.
KOBİ’LER TOPLAM İHRACATIN YÜZDE 35’İNİ GERÇEKLEŞTİRDİ
Geçen yıla ait toplam ihracatın yüzde 35’i, ithalatın ise yüzde 20’si KOBİ’ler tarafından yapıldı. 2023 yılı toplam ihracatında mikro ölçekli teşebbüslerin hissesi yüzde 3,4 iken küçük ölçekli teşebbüslerin hissesi yüzde 13,2, orta ölçekli teşebbüslerin hissesi yüzde 18,4, büyük ölçekli teşebbüslerin hissesi yüzde 65 olarak kayıtlara geçti.
KOBİ’lerin ihracatlarının yüzde 58,1’i ticaret, yüzde 36,7’si sanayi bölümlerinde yapıldı.
2023 yılı toplam ithalatında mikro ölçekli teşebbüslerin hissesi yüzde 1,4, küçük ölçekli teşebbüslerin hissesi yüzde 7,2, orta ölçekli teşebbüslerin hissesi yüzde 11,3, büyük ölçekli teşebbüslerin hissesi ise yüzde 80 olarak gerçekleşti.
KOBİ’lerin ithalatının yüzde 64’ü ticaret, yüzde 29,2’si sanayi kesimlerinde kaydedildi.
KOBİ’lerin 2013 yılında 57 milyar dolar olan ihracat bedeli, 2023 yılında 87 milyar dolara yükseldi. İthalatta ise 2013 yılında 48 milyar dolar olan paha, 2023 yılında 68 milyar dolara ulaştı.
KOBİ’LERİN TOPLAM İHRACATININ YÜZDE 49,3’Ü AVRUPA ÜLKELERİNE YAPILDI
KOBİ’ler tarafından 2023 yılında yapılan ihracatın 49,3’ü Avrupa, yüzde 33,4’ü Asya ülkelerine gerçekleştirildi. KOBİ’ler ithalatının yüzde 48,2’sini Avrupa, yüzde 42,6’sını Asya ülkelerinden yaptı. KOBİ’lerin ihracatının yüzde 91,1’ini imalat endüstrisi eserleri oluşturdu.
KOBİ’lerin 2023 yılı ihracatında öteki yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipmanların hissesi yüzde 11,5, giysi eşyası kesiminin hissesi yüzde 10,9 ve dokumacılık eserlerinin hissesi yüzde 7,5 oldu.
Bu işletmelerin 2023 yılı ithalatında ise öne çıkan eserler, yüzde 26,2 ile ana metaller, yüzde 14 ile öbür yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipmanlar, yüzde 12,5 ile kimyasallar ve kimyasal eserler olarak sıralandı.
KOBİ’LER AR-GE HARCAMALARININ YÜZDE 30’UNU GERÇEKLEŞTİRDİ
Mali ve mali olmayan şirketlerin 2023 yılına ait toplam gayrisafi yurt içi AR-GE harcamasının 72 milyar 763 milyon lirasını KOBİ’ler yaptı. Bu harcama mali ve mali olmayan şirketler AR-GE harcamasının yüzde 30’unu oluşturdu. Tam vakit muadili (TZE) cinsinden mali ve mali olmayan şirketlerde toplam 186 bin 993 kişi AR-GE çalışanı olarak çalıştı. TZE cinsinden bu işçinin yüzde 46,3’ü KOBİ’lerde istihdam edildi.
Geçen yıl 2023 yılında KOBİ’lerin toplam patent müracaat sayısı 1503 olurken tıpkı yıl 445 patent tescil edildi. KOBİ ölçeklerinde ise 582 patent başvurusu ve 180 patent tesciliyle orta ölçekli teşebbüsler birinci sırada yer aldı.