Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kırgızistan’da düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı Doruğu’nda açıklamalarda bulundu. Erdoğan, geçen aylarda kabul edilen Türk dünyasının ortak alfabesine dayanağını bildirdi.
Erdoğan, “Türk akademisi ve Türk Dil Kurumu tarafından Eylül ayında Bakü’de düzenlenen ortak alfabe kurulunda ortak Türk alfabesinde mutabakata varılması tarihi adım teşkil etmiştir. Ortak alfabe, ortak istikbalimizin ve geleceğe adım atmanın da nişanesidir. Bu vesile ile bilhassa ak sakallıların uyumunda ortak lisanı geliştirmek emeli ile ortak alfabe çalışması eylül 2024’te tamamlandı. 34 harfli alfabede mutabık kalındı. Üyelerin bu alfabe ile gerekli dönüşümü tamamlaması gerek. Türk dünyası 2040 vizyonu ile belirlediğimiz amaçlar için bugünkü kararların aramızdaki, ideal birliğinin düzeyini tüm dünyaya ispatlayacaktır” dedi.
ORTAK TÜRK ALFABESİ
Türkiye’deki kimi İslamcı kümelerin, Ortak Türk Alfabesi’ne reaksiyon gösterdiği biliniyor.
9-11 Eylül tarihlerinde Azerbaycan’ın başşehri Bakü’de yapılan toplantıda üzerinde anlaşılan Ortak Türk Alfabesi’ne ait Türk Dünyası Ortak Alfabe Komitesi, 20 Eylül’de bir bildiri yayımladı.
Bildiride, kurulun Nahçıvan Mutabakatı ve Türk Dünyası 2040 Vizyonu’nda belirtilen ve Türk halkları ortasında irtibatı kolaylaştırma, alfabe ve terminolojide birlik sağlamayı amaçlayan maksatlar doğrultusunda oluşturulan Ortak Türk Alfabesi için itinayla çalıştığı belirtildi.
Komisyonun ortak alfabe teşebbüsüyle ilgili çeşitli konular üzerinde kapsamlı tartışmalar yürüttüğü belirtilen bildiride, 1991’de bilim insanları tarafından önerilen, Türk lisanlarının fonetik çeşitliliğini barındıran, öğrenme ve kullanım kolaylığı sağlayan 34 harfli Latin tabanlı Ortak Türk Alfabesi projesinin gözden geçirildiği hatırlatıldı.
“DAHA KOLAY ÖĞRENMEYİ VE KULLANMAYI SAĞLAYAN ALFABE”
Çağdaş dilbilimsel araştırmalara dayalı yaklaşımla hem 34 harfli Ortak Türk Alfabesi projesinin güçlü istikametlerine hem de güzelleştirilmesi gereken alanlara odaklanıldığı aktarılan bildiride, “Türk lisanlarının kendine mahsus dilsel özelliklerini dikkatle ele aldık ve kapsayıcılığın ehemmiyetini vurgulayarak farklı fonetik özelliklerin tek bir alfabe çerçevesinde temsil edilmesine itina gösterdik. Her farklı fonemin tek bir harfe karşılık gelmesi gerektiği unsurundan hareketle, anlaşılırlığı en üst seviyeye çıkaran ve tüm konuşmacılar için daha kolay öğrenmeyi ve kullanmayı sağlayan bir alfabe oluşturmayı amaçladık” tabirleri yer aldı.
Bildiride, komitenin, temel Latin alfabesinde bulunmayan sesleri gerçek bir halde temsil etmek için özel karakterlerin dahil edilmesinin gerekliliğini kabul ederek bu işaretlere yönelik standart bir yaklaşım üzerinde mutabakata vardığı kaydedildi.
Bildirinin temel hedefinin komite tarafından varılan muahedeyi resmileştirmek ve Latin temelli Ortak Türk Alfabesi’nin kabulünü teyit etmek olduğu tabir edildi.
İlgili tüm paydaşlara, kabul edilen Ortak Türk Alfabesi’ni destekleme daveti yapılan bildiride, ortak alfabenin Türk Devletleri Teşkilatının her üye ülkesi ve gözlemcisinin ilgili kurumlarına dağıtıldı.
İŞTE O ALFABE
Kabul edilen Ortak Türk Alfabesi şöyle:
IPA: Memleketler arası Fonetik Alfabe
ST: Sovetskaya Tyurkologiya Yayın Kurulu tarafından kabul edilen Latin harflerine dayalı Milletlerarası Fonetik Transkripsiyon (1974)
TÜRKİYE 1928 YILINDA GEÇTİ
Harf İhtilali yahut Harf İnkılâbı, Türkiye’de 1 Kasım 1928 tarihinde 1353 sayılı “Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun”un kabul edilmesi ve yeni alfabenin yerleştirilmesi sürecine genel olarak verilen isimdir. Yasa, 3 Kasım 1928 günü Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Bu yasanın onaylanmasıyla o güne kadar kullanılan Arap harfleri temelli Osmanlı alfabesinin geçerliliği son buldu ve Latin harflerini temel alan Türk alfabesi yürürlüğe kondu.
Türk alfabesinin içeriği, Latin harflerini yazı sistemlerinde kullanan başka ülkelerin alfabeleriyle birebir aynı olmayıp, Türk lisanının seslerini karşılamaları gayesiyle türetilmiş harfleri bulundurmakta (Ç, Ş, Ğ, ı, İ, Ö, Ü). Bunun yanı sıra Türk alfabesindeki harflerin okunuşları Batı lisanlarındaki harflerin okunuşlarından farklı. Örneğin C harfinin okunuşu Türk alfabesinde /d͡ʒeː/ iken İngilizce alfabede /ˈsiː/’ halinde.
Harf ihtilalinin en değerli sebeplerinden biri Arap harflerinin Türkçeye uygun olmadığı niyeti. Osmanlı yazısının düzeltilmesini isteyenlerin en önemli münasebeti, bu yazının Türkçenin ünlü seslerini söz etmekte yetersiz kalmasıydı. Arap alfabesinin Türkçeye uygun olmadığına ait görüşler tarih boyunca pek çok kişi tarafından lisana getirilmiş ve alfabede en azından bir revizyon yapılması gerektiği lisana getirilmiştir. Arap alfabesinin yetersizliğini birinci lisana getirenlerden biri ise Katip Çelebi. Tanzimat periyodunda de Ahmet Cevdet Paşa, Arap harfleriyle gösterilemeyen sesler için yeni bir yazım yolu aranması gerektiğini belirtir. 1851’de Münif Paşa Arap harfleri ile okuyup yazmanın güç olduğunu, halkın eğitiminin yapılamadığını bu nedenle alfabenin düzeltilmesi gerektiğini söyledi.
KADİR MISIROĞLU NE DEDİ
Erdoğan’ın en sıkı destekçilerden Atatürk ve cumhuriyet düşmanı Kadir Mısıroğlu, Latin harflerine olan zıtlığıyla da biliniyor. Bu hususla ilgili pek çok tabiri bulunan Mısıroğlu, “Harf İnkilabı bizi İslam dünyasından ayırdı. Latin harfleri sana kilise duvarı üzere soğuk gelmiyorsa, bil ki sen imanda kemale ermedin” diyecek kadar Harf İnkilabı’na düşman bir isim.
ERDOĞAN: “AZERBAYCAN MASADA DA KAZANACAK”
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dorukta yaptığı konuşmadan öteki satırlar şöyle:
Ortak bir gelecek inşasını amaç alan kuruluşumuzun 15. yıl dönümünü idrak ettik. Gaspıralı’nın hatıra parasını sizlere takdir etmenin bahtiyarlığını duyuyorum. Tepe’nin Türk dünyası için hayırlara vesile olmasın rabbimden niyaz ediyorum. Teşkilatımız istikrar ve refah iklimini güçlendiren, örnek alınan platform haline gelmiştir.
Türk dünyasını ebediyen payidar kılacak güçlü irade bu masadaki tüm dostlarımda mevcuttur. Teşkilatımızı çok daha ileri taşıyacağız. Güney Kafkasya’daki 30 yıllık çatışma akabinde barışa giden yolun kapıları açılmıştır. Azerbaycan’ın tarihi kazanımları en yakın vakitte barış muahedesi ile masada da perçinlemesini ümit ediyoruz.
Gazze başta olmak üzere soykırımın durdurulması noktasında memleketler arası toplum makus bir imtihan veriyor. BM güvenlik kurulu karar dahi alamıyor daha doğrusu alma istemiyor. Netanyahu’nun ırkçı zihniyeti Filistinlileri yerlerinden etmeye niyetleniyor. Lübnan’da bir senede ölenlerin sayısı 3 bine yaklaştı yerlerinden edinenlerin sayısı bir milyona yaklaştı. Türkiye olarak bu katliamları kabul etmiyoruz. Kalıcı barışı tesis etmek için elimizden gelen uğraşı gösteriyoruz.
Savaşın en başından beri her iki tarafın masada olduğu müzakere sürecini, adil barışı destekliyoruz. Türk devletleri olarak barışa dayanak vermemiz kıymetli. Coğrafyamızın istikrarını Afganistan’daki gelişmelerden başka görmüyoruz. Afgan halkının yanındayız. Süreksiz idarenin de insan haklarını temel alması kendilerine yeni kapı açacaktır.